همه آنچه که باید در مورد روغن موتور خودرو بدانید
روغن موتور از ترکیب روغن پایه نفتی به اضافه افزودنی‌ها به دست می‌آید.
وظایف روغن موتور
1- روانکاری (کاهش‌دهنده اصطکاک بین قطعات)
2- کاهش سایش قطعات موتور
3- شست‌و‌شوی داخل موتور و تمیز نگهداشتن قطعات داخل موتور از دوده و ترکیبات حاصل از تجزیه روغن و رسوبات بین قطعات
4- آب‌بندی کامل بین سیلندر و پیستون
5- خنک کردن قطعات داخلی موتور
6- کارکرد بهینه قطعات متحرک موتور در دماهای مختلف و محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی و ضربه‌گیری
بهترین زمان تعویض روغن موتور
تعویض روغن موتور به نوع روغن موتور (مینرال، سنتتیک، تمام سنتتیک) موجود در مخزن روغن موتور، نحوه رانندگی کردن شما و اطلاعات موجود در دفترچه خودرو (سرویس های دورهای)، بستگی دارد.
البته بر روی بطری هر روغن موتور زمان کارکرد آن ذکر شده است که می‌توان به آن استناد کرد، در صورت اینکه خودرو شما برای مدت طولانی در پارکینگ خوابیده باشد بهتر است روغن موتور را تعویض کنید. ولی به طور معمول روغن موتور بین 6000 تا 7000 کیلومتر باید تعویض شود.
انواع روغن موتور
یکی دیگر از فاکتورهایی که در انتخاب روغن موتور مهم است، فاکتور پایه روغن موتور است. فرآیند تولید هر روغن موتور با روغن موتور دیگر کاملا متفاوت است. روغن موتورهای تولید شده بر اساس نوع پایه روغن موتور تولید به 3 نوع زیر تقسیم بندی می‌شوند.
روغن موتور مینرال (Mineral) روغن موتور نیمه سنتتیک (Semi Synthetic) روغن موتور سنتتیک یا تمام سنتتیک (Full Synthetic)
روغن موتور مینرال:
این نوع روغن موتور، اولین روغن موتور تولید شده است که در فرآیند تولید آن هیچ گونه عملیات بهینه‌سازی صورت نگرفته است. در واقع این روغن موتور بر پایه نفت خام تولید شده و بدون اصلاح سازی ساختار شیمیایی وارد بازار میشود. این روغن موتور مخصوص خودروهای قدیمی و کلاسیک است. با توجه به اینکه این روغن موتور نسبتاٌ ارزان قیمت است ولی به دلیل ساده بودن آن، بازه زمانی بین دو تعویض روغن موتور کوتاه تر است.
روغن موتور نیمه سنتتیک:
این روغن موتور ترکیبی از روغن موتورهای سنتتیک و روغن موتور ساده (مینرال) است. ساختار شیمیایی روغن موتورهای سنتتیک به طور قابل ملاحضه‌ای اصلاح شده است که مقاومت، دوام و کارایی آن بالاتر رود. استفاده از این روغن موتور در خودروهای امروزی و البته نه چندان گران قیمت کاربرد دارد. این نوع روغن موتور برای خودروهایی مانند پژو 206، پژو 405 ، پژو پارس، سمند، تیبا، ام وی ام و …. مناسب است. قیمت این نوع روغن موتور بالاتر از روغن موتور مینرال است و بازه تعویض آن طولانی تر است.
روغن موتور سنتتیک یا تمام سنتتیک:
این روغن موتور بر اساس آخرین تکنولوژی در ساخت روغن موتور تولید شده است که تمام ناخالصی‌های روغن موتور به طور کامل حذف شده و ساختار شیمیایی آن به گونه‌ای تقویت شده است که مقاومت بالا و روانکاری بهتری نسبت به بقیه روغن موتورها دارد. روغن موتورهای تمام سنتتیک مخصوص خودروهایی با تکنولوژی بالا است، برای مثال بنز، بی ام و، تویوتا ، هوندا ، هیوندای و کیا و… می‌بایست از این نو روغن موتور استفاده کنند. قمیت این روغن موتور به مراتب بالاتر از روغن موتورهای مینرال و نیمه سنتیک است است.
هر چند که روغن موتور تمام سنتتیک از نظر نوع عملکرد دارای کارایی بهتری است ولی انتخاب این روغن موتور برای بعضی از خودروها مناسب نیست و یا ضرروتی به خرید این نوع روغن موتور وجود ندارد و هزینه اضافی تولید می‌کند.
باورهای اشتباه در مورد روغن موتور
۱. ویسکوزیته یا گرانروی بالاتر روغن به معنای محافظت بیشتر از قطعات موتور است
۷۰ درصد از فرسایش موتور هنگام استارت سرد رخ می‌دهد. روغن رقیق‌تر با گرانروی پایین‌تر هنگام استارت سرد راحت‌تر جریان پیدا می‌کند و سریع‌تر به قسمت‌های حیاتی موتور می‌رسد. به همین خاطر روغن رقیق‌تر می‌تواند به بهترین نحو از فرسایش قطعات موتور هنگام استارت سرد جلوگیری کند. علاوه براین گرانروی پایین‌تر باعث افزایش قدرت موتور نیز میشود زیرا فشار وارد بر پمپ روغن برای انتقال روغن به سرتاسر موتور کاهش می‌یابد.
با اینکه روغن غلیظ‌تر با گرانروی بالاتر معمولا لایه روغن سفت‌تری بین قطعات موتور تشکیل می‌دهد تا از یاتاقان‌ها محافظت کند، استفاده از ترکیبات شیمیایی پیشرفته در روغن‌های جدید این امکان را پدید آورده است که حتی با گرانروی پایین‌تر باز هم محافظت بیشتری ارائه دهند.
البته این به معنای استفاده از روغن رقیق‌تر برای خودروی صفر کیلومتر نیست! در این زمینه باید به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید. برای بعضی از خودروها استفاده از روغن رقیق‌تر در فصول سرد توسط کارخانه سازنده توصیه شده است.
۲. هر چقدر مواد افزودنی روغن بیشتر باشد بهتر است
مواد شیمیایی به کار رفته در بسیاری از افزودنی‌های رایج اثرات مواد افزودنی دیگر را خنثی می‌کنند، یعنی این مواد افزودنی باید با یکدیگر هماهنگی کامل داشته باشند تا اثر هر یک از آنها حفظ شود.
مقدار بیشتر از یک افزودنی خاص نیز لزوما بهتر نیست. به عنوان مثال افزودنی روی یا ZDDP که بسیار رایج است برای استفاده در موتورهایی که میل‌سوپاپ‌هایی با تایپیت‌های تخت دارند توصیه میشود زیرا لایه محافظی بین بادامک‌ها و تایپیت‌ها ایجاد می‌کند. با این حال مقدار بیشتر روی به معنای محافظت بهتر نیست بلکه افزودن مقدار بیشتر روی فقط به این معناست که این افزودنی دیرتر تمام شده و اثر پایدارتری خواهد داشت.
۳. کاهش اصطکاک یعنی کاهش فرسایش
باور رایج درباره آب‌بندی یک موتور نو این است که قطعات نو باید با سایش آب‌بندی شوند. ایرادی که در این باور وجود دارد این است که اکثر مردم نمی‌دانند که تفاوت زیادی میان کاهش اصطکاک و کاهش فرسایش وجود دارد. با اینکه هر دو یک مفهوم یکسان به نظر می‌رسند ولی این‌طور نیست. یک مثال بارز در این زمینه افزودنی ZDDP است. استفاده از این افزودنی در فرآیند آب‌بندی بسیار مهم است. خصوصا اگر خودروی شما میل‌سوپاپ‌هایی با تایپیت‌های تخت داشته باشد استفاده از نوع و مقدار صحیح این افزودنی باعث کاهش فرسایش میشود. اما ZDDP اصطکاک را کاهش نمی‌دهد.
روغن‌های سینتتیک طوری طراحی شده‌اند که اصطکاک را کاهش دهند ولی موتور خودروی شما به اصطکاک نیاز دارد تا افزودنی ZDDP در آن اثر کند و بدون اینکه قطعات موتور در طول آب‌بندی دچار فرسایش شوند، به صورت شیمیایی تماس قطعات با یکدیگر را برقرار کند. روغن‌های کم‌اصطکاک (خصوصا روغن‌های سینتتیک) طوری طراحی شده‌اند که اصطکاک را کاهش دهند و درنتیجه باعث می‌شوند موتور خیلی دیرتر آب‌بندی شود.
روغن‌های مخصوص آب‌بندی با ترکیب شیمیایی مناسب نه تنها از فرسایش بیش‌ازحد قطعات جلوگیری می‌کنند بلکه سریع تماس میان قطعات موتور را برقرار کرده و آنها را آب‌بندی می‌کنند. در این رویکرد فرسایش کمتر شده و موتور سریع‌تر آب‌بندی میشود.
۴. روغن‌های مخصوص خودروهای مسابقه‌ای همیشه بهترین نوع روغن هستند
حتی اگر موتور خودروی شما قدرت بالایی داشته باشد و از تعداد زیادی قطعات با فناوری مسابقه‌ای ساخته شده باشد به این معنا نیست که روغن با فرمول مخصوص مسابقات بهترین گزینه ممکن برای آن است.
باید به نوع کاربرد روغن توجه کنید. ازآنجایی‌که به‌ندرت پیش می‌آید رانندگان خودروهای خیابانی و حتی خودروهایی که موتورهایی با عملکرد بالا دارند، پدال گاز را بیشتر از نصف فشار دهند معمولا دمای روغن در این موتورها به اندازه کافی بالا نمی‌رود که آلودگی‌های موجود در روغن در اثر حرارت از بین بروند. توجه داشته باشید که روغن‌های مسابقه‌ای مواد پاک‌کننده یا شوینده بسیار کمی دارند و طراحی آنها طوری است که بعد از چند دور مسابقه باید تعویض شوند بنابراین اگر قانون استاندارد تعویض روغن در خودروهای خیابانی که هر ۵۰۰۰ کیلومتر است را در مورد روغن‌های مسابقه‌ای اجرا کنید خیلی زود آلوده می‌شوند و درنهایت این آلودگی‌ها به دیواره‌های سیلندرها آسیب می‌رسانند و باعث نفوذ گازهای احتراق درون محفظه روغن و کنترل ضعیف مقدار روغن بین رینگ پیستون و دیواره سیلندر می‌شوند.
آیا نیازی به اضافه کردن مکمل روغن موتور است؟
اکثر شرکت‌های تولید کننده روغن موتور برای سبقت گرفتن از رقبای خود با اضافه کردن مکمل‌های ویژه به روغن موتورهای تولیدی خود توانسته‌اند کارایی این محصول را بالا ببرند. بنابراین اگر شما از روغن موتور با کیفیتی استفاده می‌کنید نیازی به افزودن مکمل روغن موتور نیست. البته بعضی از مکمل‌ها به طور ویژه برای رفع عیوب تولید شده‌اند. به عنوان مثال مکمل روغن موتور نانو پروتک برای محافظت و جلوگیری از نشت روغن موتور تولید شده است. در صورتی که خودرو نشتی روغن موتور داشته باشد، استفاده از مکمل روغن موتور می‌تواند تا حد زیادی مشکل را برطرف کند.