دینام خودرو و همه آنچه باید درباره آن بدانیم
شاید فکر کنید که برق خودرو از طریق باتری تامین می شود، این درست است اما قطعه ای در خودرو وجود دارد که کار شارژ باتری را به عهده دارد و آن دینام یا همان آلترنایو است که به ژنراتور هم معروف است. هدف از وجود دینام در خودرو تولید جریان مستقیم (DC) برای شارژ باتری و برای تأمین انرژی الکتریکی مورد نیاز در آن است.
به بیانی دیگر می‌توان فعالیت دینام را این گونه تعریف کرد: «دینام دستگاهی است که توسط تسمه پروانه گردش خود را از فولی موتور و میل لنگ می‌گیرد و انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می‌کند.»
از آنجا تمام بخش هایی از خودرو که به برق رسانی نیاز دارند از جمله استارت زدن و نور چراغ ها و حتی برف پاک کن ها عملکردشان به نوعی به عملکرد دینام وابسته است می خواهیم تا در این مقاله شما را با این قطعه از خودرو آشنا کنیم. با ما همراه باشید.
دینام چیست؟
دینام یک موتور الکتریکی در خودرو است که با استفاده از حرکت میل لنگ موتور خودرو در زمان روشن بودن اتومبیل با استفاده از سیم پیچ الکتریکی و میدان مغناطیسی پوسته دینام در حول محور خود می چرخد و برق مورد نیاز خودرو را تولید می کند. اگر بخواهیم به با جزئیات بیشتری به عملکرد دینام نگاه کنیم باید بگوییم که آرمیچر موجود در دینام به وسیله چرخش در مدار مغناطیسی بالشتکهای بدنه دینام تولید برق می کند که به وسیله ذغال های موجود در دینام جمع‌آوری شده و بدین ترتیب خروجیهای دینام خودرو قادر به ارایه جریان لازم خواهند بود.
امروزه همچنین در موتور خودروهای جدید شاهد نوع جدیدی از دینام خودرو هستیم که به آن آلترناتور گفته می شود. در توضیح آلترناتور باید گفت دینام های قدیمی در دور های پایین قادر به تولید جریان برق کافی برای خودرو نبودند و به همین جهت اگر مدت زمان طولانی خودرو در جا کار می کرد از لحاظ برقی دچار کمبود می شد. این مشکل در دینام های آلترناتور حل شده و به همین خاطر مشکل شارژ باتری خودرو ها تا حدود زیادی رفع شده است.
علائم خرابی دینام کدام است؟
برای چند لحظه، چراغی روی داشبورد روشن میشود، ممکن است چراغ های جلو کم نور می شوند و آمپرها می لرزند. شاید هم بوی بدی به مشام برسد و از زیر کاپوت صدای غرغر شنیده می شود. چه اتفاقی افتاده است؟ آیا موتور ایرادی پیدا کرده است؟ نه. به احتمال زیاد دینام دچار مشکل شده است و اگر به آن بی‌توجهی کنید، ممکن است باعث بروز مشکلاتی جدی بشود؛ از استارت نزدن گرفته تا از کار افتادن کامل خودرو. با این که دینام دستگاه نسبتاً ساده‌ای است و از چند بخش کوچک تشکیل شده است، ولی نقشی حیاتی در خودرو ایفا می‌کند. این خرابی با نشانه هایی همراه است که می توانید از آن طریق پی به ایراد در دینام ببرید
مطلب پیشنهادی: استارت خوردن و روشن نشدن خودرو
1- چراغ هشدار دهنده
روی صفحه کیلومتر بیشتر خودروهایی که در دهه اخیر ساخته شده‌اند، یک چراغ هشدار دهنده وجود دارد که روشن شدن آن نشان دهنده وجود مشکل در دینام است. در بسیاری از خودروها، این چراغ شبیه یک باتری است و عبارت "ALT" یا "GEN" را نشان می‌دهد که هر دو به معنای دینام است. بسیاری از افراد وقتی روشن شدن این چراغ را می‌بینند، فکر می‌کنند باتری مشکلی پیدا کرده است و رسیدگی به آن را به بعد موکول می‌کنند ولی دلیل واقعی روشن شدن چراغ این نیست. این چراغ به کامپیوتری متصل است که میزان ولتاژ خروجی از دینام را بررسی می‌کند. اگر ولتاژ خروجی از دینام از محدوده تعیین شده بالاتر یا پایین‌تر برود، چراغ روی داشبورد روشن میشود و هرگاه مقدار ولتاژ به محدوده تعیین شده برگردد، چراغ خاموش میشود.
وقتی خرابی دینام در مراحل اولیه باشد، چراغ چشمک‌زن است و چند ثانیه روشن و دوباره خاموش میشود. گاهی اوقات هم فقط وقتی که لوازم برقی مثل چراغ های جلو فعال میشوند، روشن میشود. گاهی اوقات هم وقتی برف‌پاک‌کن را روشن می‌کنید، چراغ روشن میشود. در این صورت می‌توانید برف‌پاک‌کن را خاموش کنید و به راه‌تان ادامه بدهید. شاید در نگاه اول، مشکلی جدی به نظر نرسد ولی چراغ هشدار دهنده دارد کارش را درست انجام می‌دهد.
برق خروجی بیشتر دینام ها بین 13 تا 14.5 است و طوری طراحی شده‌اند که میزان برق خروجی را دائم در همین سطح نگه دارند. وقتی چراغ های جلو، برف‌پاک‌کن، رادیو ضبط، گرمکن صندلی و گرمکن شیشه عقب و سایر تجهیزاتی که برق بیشتری مصرف می‌کنند روشن باشند، دینام مجبور است بیشتر کار کند تا ولتاژ مورد نیاز این دستگاه ها را در اختیارشان بگذارد. اگر دینام با حداکثر توانش کار نکند یا ولتاژی بیش از حد از آن خواسته شود، ممکن است میزان ولتاژ از محدوده تعیین شده بالاتر یا پایین‌تر برود و منجر به روشن شدن چراغ بشود.
2- کم نور شدن چراغ های خودرو
از آن جایی که دینام نیازهای برقی خودرو را تأمین می‌کند، وقتی کارایی آن پایین بیاید، دستگاه های برقی هم خوب کار نمی‌کنند. در این صورت ممکن است چراغ های جلو و چراغ های روی داشبورد، کم نور و یا به شدت پرنور بشوند. تجهیزات دیگر، مانند گرمکن صندلی ها و شیشه های برقی هم ممکن است خوب کار نکنند. برداشت درست راننده از این علامت ها به چند عامل بستگی دارد.
اولین عامل این است که آیا دینام هنوز برق تولید می‌کند و برق تولیدی در محدوده تعیین شده قرار دارد یا نه؟ عامل دیگر این است که خودرو چطور برنامه‌ریزی شده است. بیشتر خودروسازان به ترتیب اولویت، مواردی در برنامه هایشان تعریف کرده‌اند که هنگام بروز مشکل در دینام، هشدارهایی بدهند.
این موارد بیشتر بر اساس ایمنی خودرو هستند. برای مثال، قبل از این که چراغ های جلو کم نور یا خاموش شوند، گرمکن صندلی و رادیو ضبط خاموش میشود.
دلیل این کار این است که راننده باید بتواند در صورت بروز مشکل، خودرو را کنترل کند و آن را نگه دارد و در چنین مواقعی گرمکن صندلی یا رادیو ضبط اهمیت چندانی ندارد.
3- خوردگی و پوسیدگی تسمه ها
بیشتر مکانیک ها می‌گویند وقتی مشتری هایشان با مشکلات مربوط به دینام مواجه میشوند، کاپوت را بالا می‌زنند تا ببینند آیا تسمه‌ای در رفته است، دسته موتور پاره شده یا قسمتی از موتور از کار افتاده است. خوردگی و پوسیدگی تسمه ها می‌تواند نشانه‌ای از بروز مشکل در آینده باشد.
از طرفی، سفتی و شلی تسمه دینام باید مناسب باشد تا دینام درست کار بکند. سفت بودن بیش از حد هم مانند شل بودن می‌تواند نا مناسب باشد. چک کردن سفتی تسمه دینام می‌تواند نشان بدهد مشکلی وجود دارد یا خیر.
4- شنیده شدن صدای جیغ جیغ از خودرو
بیشتر راننده ها می‌گویند قبل از این که مشخص شود دینام مشکلی پیدا کرده است، صدای غرغر یا جیغ به گوش‌شان رسیده است. دینام به وسیله تسمه‌ای به حرکت در می‌آید که به فولی سر میل لنگ متصل است.
فولی دینام معمولاً دو یا سه برابر سریع‌تر از میل لنگ می‌چرخد تا هنگامی که سرعت خودرو پایین است یا درجا کار می‌کند، نیرویی که دینام لازم دارد را در اختیارش بگذارد. خود فولی دینام نیز روی یک شفت قرار دارد که یاتاقان ها یا بوش هایی آن را نگه می‌دارند. اگر فولی دینام با تسمه تراز نباشد، یا بوش ها و یاتاقان ها فرسوده شده باشند، شنیدن جیغ و غرغر باعث میشود بفهمید مشکلی وجود دارد.
مطلب پیشنهادی: تشخیص روغن موتور اصل از تقلبی
5- بوی سیم یا لاستیک سوخته
بوی سیم یا لاستیک سوخته، اغلب مربوط به وجود مشکل در دینام میشود. اگر فولی دینام تراز نباشد و یا نتواند آزادانه بچرخد، تسمه اصطکاک بیشتری پیدا می‌کند و باعث میشود بوی لاستیک سوخته به مشام برسد.
در صورتی که دینام بیش از حد داغ شده باشد بوی سیم سوخته استشمام میشود. بهتر است بدانید، دینام داغ ولتاژ برق بالاتری به طرف روتور و استاتور می‌فرستد.
6- خوابیدن باتری و روشن نشدن خودرو
روشن نشدن خودرو علامتی است از این که مشکلی در سیستم استارت خودرو شما وجود دارد. وقتی سوئیچ را می‌چرخانید، صدای تلق تلق به گوش می‌رسد ولی هیچ اتفاقی نمی‌افتد. بعد از مدتی، حتی همان صدا هم قطع میشود.
معمولاً مسبب این مشکل، خوابیدن باتری است و اولین سوالی که به ذهن راننده می‌رسد این است: " چرا باتری خوابیده است؟ " وقتی دینام خوب کار نکند، باتری مجبور است به جای این که به عنوان یک انباره عمل کند، جریان برق بیشتری از دینام بیرون بکشد تا ضعف دینام را جبران کند.
در این صورت حتی بهترین باتری هم در نهایت از کار خواهد افتاد و راننده بد شانس را میان راه خواهد گذاشت. باتری خودروها برای آن طراحی نشده‌اند که مدتی طولانی از برق‌شان استفاده شود.
باتری برای این طراحی شده است تا برق لازم برای استارت زدن را در اختیار خودرو قرار بدهد و بقیه کار را به قسمت های دیگر بسپارد. تشخیص یک باتری خوابیده بسیار آسان‌تر از تشخیص دینام از کار افتاده است.
خودرو را با هل دادن روشن کنید، سپس وایرهای باتری را بردارید. کمی صبر کنید. اگر دینام نتواند سیستم را شارژ کند، خودرو خیلی زود خاموش خواهد شد و مشخص خواهد شد مشکل از کجاست. اگر ماشین روشن بماند و درجا کار کند، پس به احتمال زیاد مشکل از باتری است.
البته باید توجه داشته باشید باتری خوابیده باید برای مدتی طولانی زیر شارژ قرار بگیرد و دینام هر چقدر هم شدید کار کند نمی‌تواند آن را شارژ کند. باتری را می‌توان با استفاده از اهم متر تست کرد. بیشتر تعمیرگاه ها ابزارهایی برای تست کردن وضعیت و شارژ باتری ها دارند.
7-قطع یا شل شدن اتصالات
در صورتی که اتصالات شل یا قطع شده باشند، باید همه موارد مربوط به دینام را چک کنید. ممکن است تسمه ها مشکلی نداشته باشند و هیچ مورد آشکار دیگری هم دیده نشود ولی باتری خوابیده باشد. در این صورت، دینام برق تولید می‌کند ولی برق تولید شده جایی نمی‌رود.
جریان برقی که دینام تولید می‌کند توسط سیم هایی بلند و کوتاه منتقل میشود. هر مشکلی در رابطه با سیم ها یا اتصالات پیش بیاید، می‌تواند جریان برق را کم یا به کلی قطع کند.
در صورت وجود مشکل در سیم ها و اتصالات، گاهی اوقات چراغ ها پرنورتر میشوند چون دینام برق بیشتری تولید می‌کند تا بر مشکل غلبه کند. در این حالت، بوی سیم داغ شده هم استشمام میشود.
اگر نقص در اتصالات ادامه پیدا کند، و مقاومت بالا برود، حرارت تولید میشود، درست همانطور که المنت برقی یک بخاری با ایجاد مقاومت در برابر جریان برق، حرارت تولید می‌کند. مشکل دیگری که ممکن است به وجود بیاید، در مورد دیود یکسو کننده دینام است.
دینام، طی سه مرحله، جریان برق متناوب (AC) تولید می‌کند، ولی تجهیزات برقی خودرو با برق مستقیم (DC) کار می‌کنند. کار دیوید یکسو کننده این است که برق AC را به برق DC تبدیل کند. اگر این قسمت حیاتی درست کار نکند، برقی که دینام تولید می‌کند، نمی‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
دلایل سوختن دینام ماشین
وسایل برقی که با حداکثر ظرفیت خود کار می‌کنند باعث مصرف ذخیره برق باطری ماشین میشوند که این کمبود برق باید توسط دینام جبران شود و در ادامه به دلیل پایین امدن دور موتور، دینام دیگر توانی برای شارژ مداوم باتری نداشته و برق دیگر توسط دینام تامین میشود که در نتیجه باعث فشار مضاعف بر دینام شده که اگر این مدت زمان طولانی باشد باعث سوختن دینام خواهد شد.
چندین راه کار اساسی برای جلوگیری از سوختن دینام موتور
۱-از باطری که دارای ظرفیت بیشتر(امپر ساعت حداقل ۶۵امپر) است استفاده شود
۲-در صورتیکه مدت زمان توقف طولانی است با فشار دادن پدال گاز دور موتور را تا حدود۲۰۰۰دور در دقیفه به صورت متناوب بالا ببرید
۳-دور فن کولر را حدالامکان در پایین ترین درجه آن قرار دهید
۴-شل بودن تسمه دینام مرتبا بازدید شود
۵-از روشن کردن چراغها در زمان های غیرضرور خوداری کنید